تخت جمشید یکی از آثار باستانی ایران است. تخت جمشید اسامی بسیار دیگری همچون پارسه، پرسپولیس، پرسه‌پلیس، هزارستون، صد ستون یا چهل‌منار دارد. این اثر باستانی در اصل نام یکی از شهرهای ایران کهن است. در ادامه قصد داریم شما را با این شاهکار ایرانیان باستان بیشتر آشنا کنیم.
اگرچه در شرایط کنونی امکان سفر به شیراز و بازدید از تخت جمشید وجود ندارد، اما اگر در جریان جزئیاتی درمورد این اثر باشید، شاید در آینده که به دیدن آن می‌روید، لذت بیشتری کسب کنید. پارسه در اصل، همان طور که بالاتر گفتیم نام یکی از شهرهای باستانی ایران است که سالیان زیادی، پیوسته پایتخت باشکوه و تشریفاتی پادشاهی ایران در دوره هخامنشیان بوده‌است.
سفر مجازی دیگری به تبریز در مجله امرسان برای شما تدارک دیده‌ایم که خوشحال می‌شویم در آن نیز به ما بپیوندید:
این مکان تاریخی از سال ۱۹۷۹ در میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. تخت جمشید در شمال شهرستان مرودشت، شمال استان فارس (شمال شرقی شیراز) قرار دارد. کتیبه داریوش بزرگ بر دیوار جبهه جنوبی تخت جمشید، حاکی از آن است که در این مکان هیچ بنایی از قبل وجود نداشته‌است. وسعت کامل کاخ‌های تخت جمشید ۱۲۵ به هزار متر مربع می‌رسد. ساخت این مجموعه با شکوه و عظیم به روایتی ۱۲۰ سال طول کشیده است.
ایران میراث فرهنگی و معنوی دیگری نیز دارد که در یونسکو ثبت شده باشند. برای آشنایی بیشتر با آن‌ها مطالعه مقاله زیر را به شما توصیه می‌کنیم:
میراث فرهنگی و معنوی ایران در یونسکو
چرا به تخت جمشید، تخت جمشید می گویند؟
نام تخت جمشید در زمان ساخت، پارسه به معنای «شهر پارسیان» بوده است. زیرا این بنا به ایالت پارس منسوب بود. یونانیان به آن پرسپولیس (به یونانی یعنی «پارسه‌شهر» ؛(Pérsēs) :پارسی و (pólis) :شهر) گفتند. که امروزه نیز این بنا در بیشتر زبان‌های اروپایی با همین نام پرسپولیس شناخته می‌شود.
در فارسی معاصر به این بنا تخت جمشید یا قصر شاهی جمشید، پادشاه اسطوره‌ای ایران می‌گویند.
فردوسی در شاهنامه آورده است:
جمشید پادشاهی عادل و زیبارو بود که نوروز را بر پا داشت و هفتصد سال بر ایران پادشاهی کرد. اورنگ یا تخت شاهی او چنان بزرگ بود که دیوان به دوش می‌کشیدند.
تور مجازی تخت جمشید را از دست ندهید
سال‌ها پس از حمله اسکندر و اعراب، زمانی که مردم یاد و خاطره هخامنشیان را فراموش کرده بودند، مردمی که از نزدیکی خرابه‌های پارسه عبور می‌کردند، با دیدن تصاویر حکاکی شده تخت شاهی که روی دست مردم بلند شده است به اشتباه افتادند. از آنجایی که آن‌ها نمی‌توانستند خط میخی کتیبه‌ها را بخوانند، می‌پنداشتند که این همان اورنگ جمشید است که فردوسی در شاهنامه خود از آن یاد کرده‌است. به همین خاطر نام این بنای باستانی را تخت جمشید گذاشتند. بعدتر که باستان‌شناسان به سراغ این اثر آمدند و توانستند خط میخی کتیبه را ترجمه کنند، متوجه شدند که نام اصلی این اثر پارسه بوده است.
هخامنشیان و تخت جمشید
در شهر باستانی پارسه کاخی به نام تخت جمشید وجود دارد که در دوران زمامداری داریوش بزرگ بنیان گزاری شد. خشایارشا پسر او و اردشیر اول نوه او به تکمیل و توسعه این بنا با شکوه پرداختند. بعبارت دیگر در سال ۵۱۸ پیش از میلاد مسیح، بنای تخت جمشید به عنوان پایتخت جدید هخامنشیان در پارسه آغاز شد. این کاخ حدود ۲۰۰ سال مورد استفاه پادشاهان و خانواده آنان قرار گرفت. در نخستین روز سال نو گروه‌های زیادی از کشورهای گوناگون پیشکش‌های متنوعی از دیار خود می‌آوردند، در تخت جمشید گرد هم می‌آمدند و هدایا را به شاه پیشکش می‌کردند.
بسیاری از اطلاعاتی که امروزه در مورد تاریخچه هخامنشیان و فرهنگ آن‌ها داریم، برخواسته از سنگ‌نبشته‌ها و گل نوشته‌هایی است که در این کاخ‌ها و بر روی دیواره‌ها و لوح‌های موجود در تخت جمشید حکاکی شده است.
طبق برآوردهای متخصصین و باستان شناسان سرشناس دشت پارسه شامل ۳۹ قرارگاه مسکونی بوده است. در دوره هخامنشیان جمعیت ساکن در این قرارگاه‌های مسکونی به حدود ۴۳۶۰۰ نفر می رسیده است. تاریخدانان باور دارند که اسکندر مقدونی، سردار یونانی در سال ۳۳۰ پیش از میلاد، به ایران حمله کرده و تخت جمشید را به آتش کشیده است. او احتمالا با این کار بخش عظیمی از کتاب‌ها، فرهنگ و هنر هخامنشی را نابود کرده است. بااین‌حال ویرانه‌های تخت جمشید هنوز هم پابرجا است. باستان شناسان هم از همین ویرانه‌ها نشانه‌های آتش و هجوم را به دست آورده‌اند.
ساخت تخت جمشید
در پایان سال ۱۳۱۲ هجری شمسی، حدود چهل هزار لوحه گلی به شکل مهرهای نماز به‌دست آمده است. این لوحه های گلی بر اثر خاکبرداری در گوشه شمال غربی صفه تخت جمشیدکشف شده‌اند. بر روی این الواح با خط میخی عیلامی نوشته شده بود. پس از خواندن و ترجمه آن‌ها متوجه شدند که این الواح عیلامی اسناد ساخت قصرهای تخت جمشید است. برخی از این لوحه‌های گلی به زبان پارسی اما خط عیلامی هستند.
کشف این الواح، توانست باور کسانی که ادعا داشتند قصرهای تخت جمشید مانند اهرام مصر با به بیگاری گرفتن رعایا ساخته شده، را رد کند. این اسناد عیلامی ثابت می کند که تمام کارگرانی که در این محموعه فعال بوده‌اند، از جمله کارگران ساختمانی و نجار و سنگ‌تراش و معمار و مهندس دست مزد خود را گرفته‌اند و هر کدام از این الواح سند دریافتی‌های یک یا چند کارگر است.
کارگرانی که در ساخت تخت جمشید نقش داشتند، از ملت‌های مختلفی همچون ایرانی، مصری، بابلی، یونانی، عیلامی و آشوری بودند. اما همه آن‌ها رعیت دولت هخامنشی ایران به‌شمار می‌رفتند. بر اساس خشت‌نوشته‌های کشف شده در تخت جمشید، ساخت این بنای با شکوه با حضور معماران، هنرمندان، استادکاران، کارگران، زنان و مردان بی‌شماری انجام شده است. این افراد علاوه بر دریافت حقوق و دست مزد از مزایای بیمه کارگری نیز استفاده می‌کردند.
شگفتی‌های تخت جمشید
- از هنرهای معماری تخت جمشید می‌توان به نسبت ارتفاع سر درها به عرض آن‌ها و همین‌طور نسبت ارتفاع ستون‌ها به فاصله بین دو ستون اشاره کرد. این نسبت‌ها برابر نسبت طلایی هستند. نسبت طلایی نسبت مهمی در هندسه است که در طبیعت وجود دارد. رغایت این هنر در معماری دوره هخامنشیان نشانگر هنر ایرانیان باستان در معماری است.
- در دوره هخامنشیان، برای هر فصل اقامتگاهی وجود داشت. اقامتگاه تابستانی در هگمتانه (همدان امروزی)، اقامتگاه زمستانی در شوش (پایتخت عیلام) و تخت جمشید هم به‌عنوان اقامتگاه بهاری برای برگزاری مراسم جشن‌های ملی ایرانیان (نوروز) بود.
- در تخت جمشید بیش از سه هزار نقش برجسته و تندیس وجود دارد. در میان این نقوش حتی یک مورد یافت نمی شود که به صحنه جنگ، صف اسیران، از بین بردن دشمنان و یا قدرت نمایی پادشاه پرداخته شده باشد. بلکه آن‌ها همواره به اتحاد و دوستی اقوام اشاره دارند.
اگر به تفریح و فعالیت‌های جانبی نیاز دارید، شاید فیلم‌ها و کتاب‌هایی که پیش‌تر در مجله امرسان معرفی کرده‌ایم برای شما جالب باشد:
در تعطیلات عید چه فیلم هایی ببینیم؟
و
