در مقاله قبل درمورد اهمیت آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان حرف زدیم. برخی از این مهارت‌های اجتماعی، مهم‌تر از برخی دیگر هستند و به همین دلیل توجه بیشتری می‌طلبند. در این مقاله قصد داریم پیرامون چرایی و چگونگی آموزش مهارت‌های اجتماعی مهم به کودکان صحبت کنیم.
هفته پیش در مجله اینترنتی امرسان راجع به اصول اساسی در آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان، اهمیت و اثرات این موضوع، اهمیت حضور کودک در مهد کودک و دو مهارت اجتماعی مهم یعنی سهیم شدن و احترام به فضای شخصی حرف زدیم. این مقاله را می‌توانید از طریق لینک زیر مطالعه کنید:
آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان ؛ سهیم شدن – احترام به فضای شخصی
موضوع مورد بررسی ما در این مقاله اهمیت و روش آموزش مهارت‌های اجتماعی همکاری، دنبال کردن قوانین و دستورالعمل‌ها، با ادب بودن، برقراری ارتباط چشمی و گوش دادن به کودکان است. موضوعاتی که در زندگی فعلی و آینده کودک اثرات جدی خواهند داشت.
همکاری
معنی لغوی همکاری، مشارکت با عده دیگری برای رسیدن به یک هدف مشترک است. کودکانی که اهل همراهی و همکاری با یکدیگر یا بزرگسالان هستند، همیشه کودکان خوش رفتارتر و خوش اخلاق‌تری بوده‌اند. این کودکان در آینده زندگی اجتماعی سالم‌تر و راحت‌تری دارند. چرا که همکاری چه در کودکی و در پارک یا کلاس درس، چه در بزرگسالی و محیط کاری و چه در روابط دوستانه یا عاطفی کلید حل مشکلات بسیاری است.
آموزش این مهارت از مهارت‌های اجتماعی به کودکان باید از نیمه دوم سه سالگی، آغاز شود. کودکان از این سن به بعد می‌توانند همکاری و مشارکت با همسن و سالان خود را شروع کنند. آنها از این سن با هدف‌های کوچکی مثل ساختن یک برج با لگو، همکاری را تمرین و تجربه خواهند کرد.
هر بازی کودکانه یک رهبر و یک یا چند پیرو دارد. بهتر است در این بازی‌ها و شراکت‌های کودکانه وارد نشوید. چرا که ممکن است والدین از اینکه کودک دیگری در حال هدایت و رهبری بازی است، خوششان نیاید اما کودک شما دارد از آن همکاری و دنباله‌روی لذت می‌برد. پس الآن وقت دخالت برای تربیت کردن یک رهبر نیست. این کار را با توجه به روحیات فرزندتان به زمان بهتری موکول کنید.
شما در حال حاضر مشغول آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکتان هستید و نباید وارد سایر عرصه‌ها شوید. چرا که این رفتار شما ممکن است روحیه همکاری را در او بکشد.
چگونه به کودکان همکاری را یاد بدهیم؟
رفتار و نوع برخورد شما، بیشترین تاثیر را بر روحیات کودکتان خواهد گذاشت. پس برای آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان، باید از خودتان شروع کنید.
جز این کار، روش دیگر صحبت کردن با کودکان در مورد مزایا و اهمیت کار گروهی است. به او بگویید که چطور کاری که ممکن است ساعت‌ها طول بکشد، با همکاری و صرف انرژی کمتر، می‌تواند در زمان کوتاه‌تری و حتی با کیفیت بیشتر انجام شود. شما می‌توانید این موضوع را با مثال‌های عملی در خانه به او نشان دهید.
برای آموزش این مهارت اجتماعی به کودکان باید همه اعضای خانواده در انجام کارهای خانه، مشارکت داشته باشند. یادگیری همکاری در بستر خانه و خانواده، به کودک درک عمیق‌تری از ضرورت و مزایای همکاری می‌دهد.
دنبال کردن قوانین و دستورالعمل‌ها
زندگی اجتماعی امروزه، پر از قوانین و دستورالعمل‌های مختلف است. قوانین و دستورالعمل‌هایی که رعایت نکردن آنها اول خود فرد و سپس اطرافیانش را به دردسر می‌اندازد. پس برای یک زندگی راحت و خوب در جامعه، باید دنبال کردن قوانین و دستورالعمل‌ها را یاد گرفته باشیم. همین موضوع بیانگر اهمیت آموزش مهارت‌های اجتماعی اللخصوص دنبال کردن قوانین و دستورالعمل‌ها به کودکان است.
تقویت هوش کودکان از دیگر مواردی است که والدین توجه ویژه‌ای به آن دارند. اما مسئله‌ای که همیشه ذهن والدین و پژوهشگران را درگیر کرده است این موضوع است که آیا ضریب هوشی (Intelligence Quotient) کاملا ذاتی است و به ضریب هوشی پدر و مادر برمی‌گردد یا اکتسابی نیز هست و با انجام اقداماتی می‌توان آن را بهبود بخشید؟ برای یافتن پاسخ این سوال به لینک زیر مراجعه کنید.
معمولا می‌بینیم کودکانی که قوانین یا دستورالعمل‌ها را به خوبی دنبال نمی‌کنند، در زندگی اجتماعی خود درگیر مشکلات مختلفی می‌شوند. این مشکلات بیشتر از سنین مدرسه نمود پیدا می‌کنند. برای مثال او فراموش می‌کند تکالیفش را انجام بدهد یا آنها را به درستی انجام نمی‌دهد، بایدها و نبایدهایی که در کلاس توسط معلم وضع شده را زیرپا می‌گذارد و توبیخ می‌شود و …
شاید بتوان گفت آموزش این مهارت اجتماعی به کودکان، از سایر مهارت‌هایی که گفتیم، مهم تر است. چرا که تا وقتی که کودک شما حرف شنوی نداشته باشد و قوانین و خواسته‌های شما را پیاده نکند، نمی‌توانید هیچ چیز دیگری به او بیاموزید.
اما در همین حال توجه کنید که کودک شما، هرگز نمی‌تواند بی‌نقص باشد. پس اجازه ندهید اشتباهات کوچک و نافرمانی‌های گاه و بیگاهش شما را عصبانی کند. چنین شرایطی را به چشم موقعیتی برای آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان نگاه کنید. شما می‌توانید با او در مورد اشتباهش و عواقبی که به دنبال دارد، صحبت کنید و راهنمایی‌های لازم را در اختیار او بگذارید.
چگونه به کودکان دنبال کردن قوانین و دستورالعمل‌ها را یاد بدهیم؟
اول از همه باید درک کنید که ظرفیت پردازشی مغز کودکان، هنوز آنقدر که باید رشد نکرده است. پس به جای اینکه او را با خواسته‌ها و دستورات پشت سر هم گیج کنید، بگذارید نوبت به نوبت آنها را انجام دهد. برای مثال به او نگویید: تا من به آشپزخانه می‌روم اسباب بازی‌هایت را جمع کن، دست و صورتت را بشور و از برادرت بخواه که برای نهار بیاید. او نمی تواند همه این‌ها را به خوبی به یاد بسپارد. صبر کنید پس از آنکه هر کار را انجام داد، دستور بعدی را به او ابلاغ کنید.
از لحن سوالی برای دستور دادن به کودکتان استفاده نکنید. او باید بداند که قوانین شوخی بردار نیستند و باید دنبال شوند. برای او فلسفه و دلیل پشت آن قانون را توضیح دهید و با او مکالمه‌ای در این مورد برقرار کنید. اما هنگامی که پای عمل می‌رسد، قاطعانه به او فرمان دهید. سپس از او بخواهید که برای شما بگوید که قرار است چه کاری را و به چه دلیل انجام دهد.
بعد از اینکه کودک، دستورالعملی که به او ابلاغ شده بود را دنبال کرد، لایق دریافت یک پاداش هرچند کوچک است. برای مثال می‌توانید به او بگویید: ممنونم که قبل از غذا دستانت را شستی.
با ادب بودن
کودکان مودبی که برای الطاف دیگران تشکر می‌کنند، خواسته‌هایشان را محترمانه مطرح می‌کنند و در جمع آزاری به بقیه نمی‌رسانند، همان کودکانی هستند که مورد محبت و توجه بیشتری قرار می‌گیرند. این کودک در کودکی و بزرگسالیش، در جمع‌های خودمانی یا اجتماع‌های بزرگ‌تر محترم شمرده می‌شود و زندگی اجتماعی بهتری خواهد داشت.
پس آموزش مهارت‌های اجتماعی به کودکان و مخصوصا آموزش با ادب بودن به او همان کاری است که باید انجام دهید. اما متاسفانه این از آن آموزش هایی نیست که خیلی راحت انجام شود. چرا که کودک، کودک است و ممکن است به ناگاه دلش بخواهد جیغ بزند، فضولی کند یا با دهان باز غذا بخورد. شما برای آموزش ادب به او، نیازمند صبر و حوصله فراوان هستید.
چگونه به کودکان با ادب بودن را یاد بدهیم؟
در این جا شما و دیگر کسانی که کودک از آنها الگوبرداری می‌کند، اهمیت دو چندانی می‌یابید. برای فرزندتان الگوی خوب و مودبی باشید. در خانه و اجتماع با هم مودبانه صحبت کنید، از هم درخواست‌های محترمانه داشته باشید و به هم با ادب و احترام پاسخ دهید.
اگر فرزندتان رفتار مودبانه را فراموش کرد به او یادآوری کنید که کارش درست نیست و وقتی که رفتار خوب و مودبانه‌اش را از سر گرفت، او را تشویق کنید. همین روش‌ها در دراز مدت شما را به نتیجه مطلوب خواهد رساند.
گوش دادن
برقراری یک ارتباط موثر نیاز به مهارت شنیداری قوی دارد. گوش کردن تنها به معنی ساکت ماندن و چیزی نگفتن میان کلام بقیه نیست. گوش دادن درست، مهارتی است که به شما امکان دریافت و درک همه اطلاعاتی که در کلام طرف مقابل موجود است را می‌دهد. آموزش مهارت اجتماعی گوش دادن به کودکان به آنها در مراحل مختلف زندگی کمک می‌کند.
کودکی که همه حرف والدین و مربیانش را به خوبی می‌شنود، کمتر به دردسر می‌افتد. کودکی که در گوش دادن خوب است، در مدرسه یادگیری و عملکرد بهتری از خود نشان می دهد. این موضوع در مقاطع تحصیلی بالاتر و مراحل بعدی زندگی نمود ببیشتری خواهد داشت. چرا که هرچه مقطع تحصیلی افزایش پیدا کند یا زندگی پیش‌تر برود، مسئولیت بیشتری به عهده افراد است و برای بهتر گذراندن آن نیاز به دقت و مهارت بیشتری در گوش دادن دارند.
حتما برای شما هم مهم است که فرزندتان به گونه‌ای بزرگ شود که در آینده به خاطر اشتباه شنیدن حرف همکار، مدیر یا همسرش به دردسر نیوفتد. او با بهتر شنیدن حرف‌های بقیه درک بیشتری از شرایط آنها خواهد داشت و می‌تواند ارتباط موثرتری برقرار کند.
علاوه بر همه این‌ها چنین کودکی در دوست‌یابی نیز بهتر است. همه افراد در هر سنی دوست دارند با کسانی دوست باشند که حرف آنها را می‌شود و برای ادامه دوستی علقه‌مند به نظر می‌رسد. مقاله زیر اطلاعات تکمیلی در مورد دوست‌یابی کودکان را در اختیار شما می گذارد:
چگونه به کودکان گوش کردن را یاد بدهیم؟
کار شما برای آموزش این مهارت از میان مهارت‌های اجتماعی دیگری که گفتیم سخت است. چرا که کودکان در عصر حاضر دوست دارند در نلویزیون، مانیتور لپ تاپ، تلفن همراه یا تبلت غرق شوند و بیررون کشیدن آنها هم کار سختی است.
برای آموزش مهارت اجتماعی گوش دادن به کودکتان با او به کتاب‌های صوتی گوش بدهید. برایش قصه بخوانید و هر از چند گاهی وقفه‌ای ایجاد کنید و در مورد آنچه تا کون پیش آمده سوال کنید. برای مثال از او بپرسید: تا این جا از داستان چی فهمیدی؟ او با این کار شما متوجه اهمیت خوب گوش دادن می‌شود. اگر بخشی را به یاد نمی‌آورد به او کمک برسانید. در چنین شرایطی او تشویق می‌شود تا بهتر گوش کند بلکه سری بعد بتواند جواب‌های کاملی به شما بدهد.
جز این کار، به او در مورد پریدن وسط حرف دیگران تدکر بدهید. برایش توضیح دهید که وقتی کسی حرف می‌زند نباید حرفش را قطع کند یا به او بی‌توجهی کند. او با این تذکر متوجه می‌شود که حرف دیگران حائز اهمیت است و ارزش گوش دادن دارد.
برقراری ارتباط چشمی
آخرین مهارت از سری مهارت‌هایی که باید به کودک آموزش داده شود، برقراری ارتباط چشمی است. ارتباط چشمی از اجزای مهمی است که بر کیفیت روابط شما اثر می‌گذارد. اگر کودک شما از برقراری ارتباط چشمی با هم‌صحبتان خود طفره می‌رود باید آموزش این مهارت اجتماعی را جدی‌تر بگیرید.
دلیل برقرار نکردن ارتباط چشمی ممکن است خجالت، جذاب بودن سایر عوامل محیطی یا حواس پرتی و بی‌علاقگی باشد. هیچ یک از این دلایل، توجیه خوبی نیستند. اگر فکر می‌کنید این کار در کودک شما نهادینه شده است، لازم است در این مورد به او تذکر بدهید.
چگونه به کودکان گوش کردن را یاد بدهیم؟
در آموزش این مهارت اجتماعی هم تشویق حرف اول را می‌زند. هر بار که او توانست موفق شود، تشویقش کنید و به او بگویید که این کارش چقدر احساس خوبی به طرف مقابل می‌دهد. حتی در صورت لزوم می‌توانید یک بار امتحانی به او نشان دهید که یک مکالمه بدون ارتباط چشمی چه احساسی به طرف مقابل می دهد.
برای مثال از او بخواهید داستان یا ماجرایی را برای شما تعریف کند و در این حین،چشمتان را ببندید، به سقف یا زمین خیره شوید و با تلفن همراهتان بازی کنید. سپس از او درخواست داستان تازه ای کنید و حین تعریف کردن داستان یا ماجرای دوم در چشمان او نگاه کنید و توجه داشته باشید. پس از پایان با او در مورد احساسی که حین هر یک از این دو داستان داشت صحبت کنید. او قطعا متوجه تفاوت‌های این دو رفتار شده است.
