محصولات تراریخته؛ خوب یا بد؟

مدتی است که بازار صحبت از محصولات تراریخته و غیرتراریخته گرم است. هر یک از این دو دسته از محصولات مخالفان و موافقین زیادی دارد. مخالفین و موافقینی که بر شواهد علمی و تحقیقاتی خود تکیه کرده‌اند و هیچ کدام هم نا حق نیستند. پس در نهایت کدام یک از محصولات تراریخته یا غیرتراریخته را باید بر دیگری برتری داد؟

از وقتی که تلویزیون بر تبلیغاتی مانور داد که در آن افراد به دنبال محصولات غیرتراریخته بودند،‌ چون سالم‌تر است، توجه ما به تفاوت این دو دسته از محصولات جلب شد. به راستی محصولات غیرتراریخته بهتر هستند یا محصولات تراریخته؟ آیا وارد کردن هر کدام از این‌ها به رژیم غذایی ممکن است آسیبی به بدن ما بزند؟ آیا کشاورزان باید بذرهای غیرتراریخته را به بذرهای تراریخته ترجیح بدهند؟ متاسفانه باید بگوییم جواب واضحی برای این سوال‌ها نداریم. شما با توجه به دانسته‌های خود و مطالعاتی که کرده‌اید باید برای خود تصمیم بگیرید. اما ما به شما اطمینان می‌دهیم که هیچ یک از این محصولات، چه محصولات تراریخته و چه غیرتراریخته، قرار نیست آسیب عجیب و شدیدی به شما وارد کنند.

یکی دیگر از چیزهایی که احتمالا از تلویزیون یا سایر رسانه‌ها در مورد آن شنیده‌اید، پروبیوتیک است. پروبیوتیک چیست و چه فایده‌ای برای بدن دارند؟ برای یافتن پاسخ این سوال و اطلاع از غذاهای حاوی آن در مقاله زیر با ما همراه شوید.

پروبیوتیک چیست؟

ما در ادامه مقاله قصد داریم برای کمک به تصمیم‌گیری شما، نظر موافقیین و مخالفین هر یک را با هم مقایسه کنیم. با ما همراه باشید.

تراریخته چیست؟

محصولات تراریخته، طبق تعریفی که سازمان بهداشت جهانی ارائه کرده است، گیاهان، جانوران یا موجودات میکروسکوپی هستند که DNA آن‌ها تغییر یافته است. این تغییر ژنتیکی  هرگز نمی‌تواند در طبیعت و به طور معمول اتفاق بیافتد.

این تغییرهای ژنتیکی تنها قرار است گیاه را در برابر عوامل نامطلوب مثل آفات مقاوم کنند. در اصل تمام صفات یک بذرتراریخته با صفات نژاد اصلی که از آن آمده است، یکسان است و یک صفت در آن تغییر کرده است و آن تغییر، تغییر خوبی به شمار می‌آید. این محصولات به آفات مقاوم هستند و نیاز کمتری به سم پاشی دارند و مواد معدنی موجود در ساختار آن‌ها بیشتر است.

فائو چه می‌گوید؟

سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (FAO) در این نزاع میان طرفداران محصولات تراریخته و غیرتراریخته نه طرف موافقین را می‌گیرد نه طرف مخالفین را. مدیران فائو قبول دارند که محصولات تراریخته مزایای فراوانی دارند. برای مثال استفاده از بذرها و محصولات تراریخته میزان تولید، تنوع و کیفیت محصولات غذایی را افزایش و هزینه‌های تولید و میزان تخریب محیط زیست را کاهش می‌دهد.

با این همه از کشاورزی بوم شناختی و اقلیم محور هم به دلایلی دفاع می‌کند. دبیر کل فائو در مورد محصولات غیرتراخته و تراریخته گفته است که با محصولات تراریخته مشکلی ندارد اما انحصار تولید بذر تراریخته در دست چند شرکت به خصوص درست نیست. یکی از اصلی ترین دلایل او هم کاهش آلودگی‌های زیست محیطی است.

فواید استفاده از محصولات تراریخته برای مردم

جمعیت جهان روز به روز در حال افزایش است. در حال حاضر حدود ۸ میلیارد نفر روی کره زمین زندگی می‌کنند. از این ۸ میلیارد نفر، ۹۰۰ میلیون نفر هستند که دچار محرومیت، فقر غذایی و گرسنگی هستند. فناوری‌هایی مثل فناری ساخت و تولید محصولات تراریخته، به بهبود کیفیت و افزایش تولید مواد غذایی کمک می‌کند. کمکی که جهان به آن نیاز دارد.

با ایجاد تغییراتی در ساختار DNA مواد غذایی مثل غلات، ذرت، سویا و … هم کشاورزان و هممصرف کنندگان سود بیشتری می‌برند. کشاورز با همان مقدار نیروی کار، هزینه، آب و سم می‌تواند مساحت بیشتری را بکارد و نیاز مردمان گرسنه در کشورهای در حال توسعه را کاهش دهد. از طرفی با کاهش هزینه‌های تولید، قیمت نیز پایین‌تر می‌آید که در کشورهای فقیر این موضوع مهمی است.

فواید استفاده از محصولات تراریخته برای طبیعت

علاوه بر این، کاشت محصولات تراریخته بسیاری از دغدغه های محیط زیستی را نیز رفع می‌کند. یکی از این دغدغه‌ها مربوط به سم‌پاشی گیاهان است. سم پاشی به گیاهان و وارد شدن این سموم به خاک، آب و محیط زیست همواره یکی از بزرگترین دغدغه‌های فعالات محیط زیست بوده‌است. طبق تحقیقات انجام شده، مشاهده می‌شود که محصولات تراریخته نیاز کشاورزان به سم را کاهش می‌دهند،‌ اما به صفر نمی‌رسانند. چرا؟ چون این محصولات تنها نسبت به چد نوع آفت مقاوم هستند و در برابر سایر آفات نیاز به مراقبت و نگهداری دارند.

برخی دیگر از فواید محصولات تراریخته عبارتند از:

• تغییر در ساختار DNA کشت گیاهان در شرایط سخت و نامساعد مثل خشکسالی، سرما، سیل یا گرما بیش از حد را ممکن می سازد.

• محصولات تراریخته، به دلیل دستکاری ژنتیکی می‌توانند مواد مغذی بیشتری در ساختار خود داشته باشند. مواد مغذی مثل پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و اسیدهای آمینه ضروری. که در این صورت می‌توان گفت محصولات تراریخته جز کمک به رفع مشکل کمبود غذایی، مواد غذایی در اختیار مردم می‌گذارند که به بهبود سلامت آن‌ها نیز کمک می‌کند.

• با تغییر ژنتیکی، بدون بهره‌وری از مواد نگهدارنده، مدت زمان تازه ماندن محصول را طولانی‌تر می‌کنیم تا برای زمان بیشتری مواد غذایی با طعم و کیفیت بهتری داشته باشیم.

درمورد ویتامین‌های گروه B در مجله اینترنتی امرسان بیشتر بخوانید:

از ویتامین‌های گروه B (ب) چه می‌دانید؟

مخالفین محصولات تراریخته چه می‌گویند؟

در حقیقت شواهد خاصی در دست نیست که مضر بودن محصولات تراریخته را تایید قطعی کند. مخالفان اما تنها به دلیل محکم و کافی نبودن شواهد کوتاه نیامده‌اند. آن‌ها اعتقاد دارند این زمان کوتاه برای درک اثرات جانبی دستکاری‌های ژنتیکی کافی نیست. چرا که تولید بذرهای تراریخته و مصرف این محصولات در سطح تجاری به ۲۰ سال گذشته برمی‌گردد. متخصصین اعتقاد دارند که در طولانی مدت شاهد اثرات مخرب این دسته از محصولات بر سلامت انسان خواهیم بود.

نظر مخالفین استفاده از محصولات تراریخته این است که این محصولات احتمالا باعث بروز آلرژی‌های شدید و بیماری‌های سیستم ایمنی خواهد شد.

این طرز تفکر هم البته بی‌راه نیست. چرا که گاهی تغییرات ژنتیک ممکن است به تغییراتی منجر شود که انتظار بروزشان را نداشته‌ایم. دلیل چنین تغییراتی هم تاثیر متقابل ژن‌های جدید بر ژن‌های قدیمی میزبان است. گاهی محققین به دنبال تغییری هستند که نمی‌دانند باید کدام قسمت ژن را دستکاری کنند. همین آزمون و خطاهای کور باعث بروز مشکلاتی می‌شود که انتظارشان را نداشته‌ایم.

این تغییرات ژنتیکی ممکن است در دراز مدت محسوس باشند و به نظر بیایند و بررسی‌های امروز ما نشانی از مشکلات احتمالی نداشته باشد. حرف اصلی مخالفین محصوات تراریخته هم همین است.

اگر به کشاورزی سنتی علاقه دارید و اهل کاشت، پرورش و نگهداری از گیاهان خانگی هستید، به راحتی با استفاده از پسماند‌های تری که روزانه در منزل تولید می‌کنید، می‌توانید کود خانگی بسازید. چگونه؟ در مقاله زیر بخوانید:

درست کردن کود خانگی

تبلیغ محصولات غیرتراریخته فریب افکار عمومی است

با همه این حرف‌ها و بررسی‌هایی که پیرامون محصولات تراریخته کردیم، متوجه می‌شویم عباراتی که در تبلیغ برخی از مواد غذایی غیرتراریخته هستند، به حق گفته نمی‌شوند. این تبلیغات به بیننده که اطلاعات کافی ندارد القا می‌کند که محصولات تراریخته مضر هستند و باعث ایجاد ترس و نگرانی در جامعه خواهد شد.

در صورتی که این فناوری را می‌توان سریع‌ترین فناوری پذیرفته شده در حوزه زراعی در جهان دانست. این فناوری و سلامت محصولات تراریخته تا کنون توانسته‌اند به تایید FDA (سازمان غذا و  دارو امریکا)، WHO (سازمان بهداشت جهانی) و EFSA (سازمان ایمنی غذای اتحادیه اروپا) برسند. پس جای نگرانی نیست.

با این همه اگر شما هم نگران هستید و حرف مخلفین به نظرتان منطقی می‌آید، می‌توانید از مصرف محصولات تراریخته خودداری کنید. خوشبختانه در ایران قانونی داریم که هر کارخانه باید در بسته بندی محصول خود، تراریخته بودن یا نبودن آن را مشخص کند.

اگر طرفدار محصولات ارگانیک هستید، احتمالا از ایده کاشت درختچه آووکادو در خانه استقبال خواهید کرد. چگونه می‌توان آووکادو را در خانه کاشت؟ مقاله زیر را بخوانید:

کاشت آووکادو در خانه