شاید مدتی باشد که شما هم از تلویزیون یا سایر رسانه‌ها در مورد پروبیوتیک می‌شنوید. اما پروبیوتیک چیست و چه فایده‌ای برای بدن دارند؟ برای یافتن پاسخ این سوال و اطلاع از غذاهای حاوی آن در این مقاله با ما همراه شوید.
ایده استفاده از باکتری‌های مفید برای کمک به سلامت بدن سال‌هاست در موقعیت‌های مختلف عملی می‌شود. آنتی بیوتیک‌ها، صابون‌ها، لوسین و اسپری‌های ضد باکتری نمونه‌ای از به کارگیری باکتری‌ها به نفع انسان هستند.
پروبیوتیک‌ها در اصل نوعی باکتری هستند. اما باکتری‌هایی که برای بدن مفید اند. پروبیوتیک‌ها با کنترل و جلوگیری از رشد باکتری‌های مضر در دستگاه گوارش، به سلامت آن کمک می‌کنند. باکتری‌های پروبیوتیک علاوه بر اثرات مفیدی که بر گوارش شما دارند، می‌توانند مولکول‌ها و ترکیبات پیچیده‌ای مانند ویتامین و آنتی بیوتیک‌های مختلف را برای مصرف بدن تولید کنند.
لبنیات و میوه‌ها منبع اصلی باکتری‌های پروبیوتیک هستند.
اداره غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد (FAD) و سازمان بهداشت جهانی (WHO) در مورد پروبیوتیک می‌گویند: پروبیوتیک‌ها میکرو ارگانیسم‌های زنده‌ای هستند که مصرف کافی آن‌ها سبب بروز اثرات سلامتی در بدن افراد می‌شود.
وظیفه پروبیوتیک‌ها در بدن انسان
باکتری‌های پروبیوتیک در اصل وظیفه متعادل نگه داشتن میزان باکتری‌های مفید و مضر در دستگاه گوارش اللخصوص روده را دارند. آن‌ها سعی دارند تعداد باکتری‌های مفید که به انسان در بهبود فرآیند گوارش کمک می‌کنند را افزایش دهند. عادت‌ها و انتخاب‌های غلط غذایی، استرس، کم خوابی یا مصرف بیش از حد داروها به خصوص آنتی بیوتیک تعادل باکتری‌های بدن را به هم می‌زند. این‌جا همان جایی است که پروبیوتیک به داد بدن ما می‌رسد. به همین دلیل هم سلامت افرادی که مواد غذایی حاوی پروبیوتیک را وارد برنامه غذایی خود کرده‌اند از شرایط بهتری برخوردار هستند.
پس با توجه به توضیحاتی که بالاتر دادریم کاهش اثرات سوء گوارشی ناشی از مصرف آنتی بیوتیک‌ها در روده، فایده دیگر پروبیوتیک است.
بهبود عملکرد سیستم گوارش فیلتری برای عدم ورود مواد مضر به بدن شما است. همین نشان می‌دهد پروبیوتک‌ها نه تنها برای دستگاه گوارش شما بلکه برای همه اعضا و ارگان‌های حیاتی بدن مفید هستند.
اثر دوم پروبیوتیک بر بدن را می‌توان تاثیرات مثبت آن بر سیستم ایمنی دانست. باکتری‌های پروبیوتیک سیستم ایمنی بدن ما را در برابر مهاجمین محافظت می‌کند. به طوری که اگر فعالیت آن‌ها به هر دلیلی مختل شود اختلالات سیستم ایمنی، آلرژی و عفونت‌های پوستی یا واژنی در خانم‌ها نمایان می‌شود.
در لینک زیر فهرستی از خوراکی هایی که مصرف آن‌ها به تقویت سیستم ایمنی شما کمک می‌کند، آمده است:
تقویت سیستم ایمنی با این خوراکی‌ها
اثرات پروبیوتیک در درمان بیماری‌ها
تحقیقات و مطالعات انجام شده در این زمینه حاکی از اثرات مثبت باکتری‌های پروبیوتیک در کمک به بهبود افراد در برخی از بیماری‌ها، است. بیماری‌هایی مثل تورم مزمن روده، اسهال، عفونت دستگاه تناسلی، برخی آلرژی‌ها و سندرم روده تحریک پذیر.
پروبیوتیک‌ها با تومور، سرطان، سرماخوردگی و یبوست مبارزه می‌کنند. این باکتری‌های مفید باعث جلوگیری از سرطان کولون، روده باریک، کبد و پستان می‌شوند. علاوه بر این‌ها خوب است از منافع دیگر مصرف پروبیوتیک‌ها به:
- درمان و پیشگیری از یبوست یا اسهال حاد
- بهبود علائم و عواقب بیماری روده تحریک پذیر
- بهبود علائم کولیت
- کاهش کلسترول خون
- کاهش فشار خون
- کاهش التهاب روده‌ای
- کاهش آلرژی غذایی یا اگزما در کودکان
- بهبود و تقویت سیستم ایمنی و چلوگیری از بروز عفونت‌های حاد
- بهبود جذب مواد معدنی و ویتامین‌ها
اشاره کرد.
سرطان را می‌توان یکی از دلایل اصلی مرگ و میر در جهان معرفی کرد. مقاله زیر در مجله اینترنتی امرسان می‌تواند اطلاعات مفیدی در مورد سرطان از سیر تا پیاز آن در اختیار شما قرار دهد:
چگونه پروبیوتیک را وارد رژیم غذایی خود کنیم؟
پروبیوتیک را می‌توان به دو طریق مصرف کرد:
شیوه اول استفاده از مکمل‌های غذایی حاوی پروبیوتیک به شکل پودر، شربت، کپسول، قرص یا … است.
شیوه دوم اما مصرف غذاهایی است که با پروبیتیک غنی شده‌اند. برای مثال در هر فرآورده لبنی تخمیری مثل ماست یا دوغ می‌توان از باکتری‌های پروبیوتیک بهره جست. چنین محصولی پروبیوتیک است و مصرف آن بر سلامت بدن و گوارش شما اثرات مفیدی خواهد گذاشت.
مواد غذایی حاوی پروبیوتیک
امروزه که اهمیت پروبیوتیک را به خوبی درک و دریافت کرده‌اند، محصولات پروبیوتیکی زیاد و متنوعی در سراسر جهان یافت می‌شود. باکتری‌های مفید پروبیوتیک در سال‌های اخیر توانسته‌اند جایی در صنایع غذایی و مکمل‌ها باز کنند. برای مثال انواع نوشیدنی‌های پروبیوتیک، شیر، انواع پنیر، دوغ، ماست، بستنی، خامه ترش، کره، کفیر، کیمچی، خیار شور، چای سبز و … حاوی پروبیوتیک هستند.
ماست از آن مواد غذایی است که به عنوان یک فرآورده حاوی پروبیوتیک توجه زیادی را به خود جلب کرده‌است. مکمل‌های غذایی حاوی پروبیوتیک شما را از معرض تمام بیماری‌هایی که بالاتر گفتیم،در امان نگه می‌دارند. مصرف روزانه ۱۰ الی ۱۰۰ میلییون باکتری پروبیوتیک توصیه متخصصان به شما است.
پروبیوتیک در بدن انسان
بدن هر فرد پس از زایمان و به دنیا آمدن، تعداد قابل توجهی پروبیوتیک در خود دارد. شیر مادر که تنها غذای نوزاد است، پروبیوتیک زیادی را در ساختار خود جای داده است. در اصل ۴۰ درصد از ساختار آغوز را پروبیوتیک تشکیل می‌دهد.
البته لازم به ذکر است که نوزاد هنگام تولد در کانال زایمان مقدار زیادی پروبیوتیک و سایر باکتری‌های مفید را دریافت می‌کند. اما متاسفانه این باکتری‌ها با عمل سزارین به نوزاد منتقل نمی‌شوند. دلیل نرخ بالاتر ابتلا به آلرژی و سیستم ایمنی ضعیف‌تر نوزادان سزارینی نیز همین است.
وجود پروبیوتیک در بدن انسان نه تنها عجیب نیست بلکه بسیار طبیعی است. انقدر طبیعی که وزن مجموع باکتری‌های پروبیوتیک موجود در کل بدن از وزن مغز بیشتر است. اما توجه داشته باشید که همه این پروبیوتیک‌ها در روده نیستند. باکتری‌های پروبیوتیک در نقاط زیادی از بدن از جمله بینی، ریه‌ها، گوش و … حضور دارند.
حتی آپاندیس که عضو زائدی در بدن به شمار می‌آید در اصل مرکز تجمع پروبیوتیک‌های مهم و مفیدی است.
عوارض ناشی از مصرف بیش از حد پروبیوتیک
هر چیز خوبی که برای بدن مفید هم هست، می‌تواند تبدیل به یک دردسر شود. مصرف بیش از حد پروبیوتیک‌ها هم عوارضی دارد. عوارض جانبی مصرف پروبیوتیک با توجه به شرایط بدنی هر کس متفاوت است اما نگران نباشید! هیچ یک از عوارض آن چنان بد و سهمگین نیست. این عوارض زودگذر تنها افراد محدودی با بدن‌های حساس را هدف قرار گرفته‌اند. با این حال ما شما را در جریان آن‌ها می‌گذاریم. اگر با هر مشکلی مواجه شدید به پزشک مراجعه کنید. دوز مصرفی مناسب برای بدنتان با مشورت با پزشک بدست خواهد آمد.
هرچند برخی از این علائم در ابتدای مصرف رخ می‌دهند. دلیل آن نیز مصرف بیش از حد پروبیوتیک‌ها نیست. بلکه دلیل ناآشنایی و طبیعتا ناسازگاری بدن با این باکتری‌های مفید است. این علائم را شاید حتی بتوان به خوبی تعبیر کرد. یعنی می‌توانید مطمئن شوید که پروبیوتیک‌ها واقعا بر بدن شما اثر گذاشته‌اند.
این علائم ناشی از شروع مصرف باید تا یک الی دو هفته بعد قطع شوند.
با این همه برای اطمینان بیشتر، پیش از شروع مصرف پروبیوتیک‌ها به پزشک متخصص مراجعه کنید. مشورت با یک متخصص و به کارگیری راهکارها و توصیه‌های او هرگز به ضرر شما نخواهد بود!
نفخ
از آن‌جایی که بیشتر تجمع این باکتری‌های مفید در روده است، بیشترین اثر (چه اثرات خوب و چه بد) را بر روده دارند. نفخ یکی از رایج‌ترین علائم جانبی مصرف بیش از حد پروبیوتیک است. نفخ با جمع شدن گاز زیاد در معده شما شروع می‌شود. به همین دلیل شکم شما بزرگ می‌شود و باد می‌کند.
در چنین شرایطی اگر به شکمتان دست بزنید، احساس می‌کنید سفت است و درون آن دردی احساس می‌کنید.
اسهال
اسهال از حرکات زیاد روده نشات می‌گیرد. بیماری اسهال معمولا یک تا دو روز بدن شما را درگیر می‌کند و با علائم دیگری همچون درد شکم یا تهوع همراه می‌شود.
احساس پری بیش از حد
احساس پری معده و روده در میان کسانی که دوز بالایی از پروبیوتیک مصرف می‌کنند، معمول است. بدن شما دارد به باکتری‌های مفیدی که به تازگی وارد بدنتان شده است واکنش نشان می‌دهد. پس ممکن است در دفعات اول مصرف با این که بیش ازز حد مصرف نکرده‌اید هم دچار چنین اختلالاتی شوید.
گاز زیادی که ممکن است در معده و روده تولید شود باعث اسپاسم غیر طبیعی روده یا خالی نشدن کامل غذا از معده می‌شود. به همین دلیل شما احساس پری غیرطبیعی می‌کنید.
سر درد
در میان کسانی که بدنشان به مصرف پروبیوتیک حساس بوده است، گزارش‌هایی از سر درد هم وجود دارد. البته متخصصین باور دارند که باکتری‌های پروبیوتیک خود نمی‌توانند عامل سر درد شوند. دلیل این سر درد مواد غذایی است که حاوی پروبیوتیک هستند. این موضوع احتمالا به دلیل وجود نوعی ترکیب نیتروژن دار به نام آمین است که در فرآیند تخمیر ایجاد می‌شود.
غذاهایی مثل کیمچی، ماست یا کلم ترش که مقدار زیادی پروبیوتیک و پروتئین دارند، مقدار کمی آمین نیز در ساختار خود دارند که ممکن است باعث سر درد شود.
البته دلیل برخی دیگر از سردردها این نیست. همانطور که گفتیم بدن نیازز دارد تا به این رژیم غذایی جدید عادت کند. با مصرف مرتب و بیشتر پروبیوتیک تعداد زیادی از باکتری‌های مضر روده از بین می‌روند. مرگ این باکتری‌ها باعث آزاد شدن سیتوکین‌های التهابی شود. ماده‌ای که سر درد شما را تشدید می‌کند.
اگر سر درد شما چنین دلیلی داشته باشد، پس از عادت کردن به این پروبیوتیک‌ها این نشانه هم از بین می‌رود.
مصرف سیاه دانه در تسکین سر درد اثر گذار است. برای آشنایی بیشتر با خواص و معجزات درمانی سیاه دانه، به لینک زیر مراجعه کنید:
واکنش‌های پوستی
هرچند تعداد گزارش‌های این حیطه معدود است، اما بر خود لازم دیدیم تا آن را بیان کنیم. تعداد بسیار بسیار کمی از افراد به مصرف پروبیوتیک‌ها حساسیت پوستی نشان داده‌اند. قرمزی یا خارش خفیف پوست گاهی به سراغ مبتلایان سندروم روده تحریک پذیر که از پروبیوتیک استفاده کرده‌اند، می‌رود.
این پاسخ بدنتان ممکن است موقتی باشد پس چند روز به آن مهلت دهید تا رفع شود. اما اگر این خارش و التهاب پوستی شدید یا خارج از تحمل شما است مصرف پروبیوتیک را قطع کنید و به سراغ پزشکتان بروید. او می‌تواند مشکل شما را بهتر و تخصصی‌تر حل کند.
اگر به سلامت پوست خود اهمیت می‌دهید، در مقاله زیر می‌توانید ۵ نکته مهم در مراقبت از پوست را مطالعه کنید:
