شرکت در مجالس ختم و تسلیت گفتن و دلداری دادن به بازماندگان همیشه سخت بوده است. در چنین شرایطی جملات، شیوه تسلیت گفتن به فرد عزادار و نوع برخورد می‌تواند تاثیر بسزایی در روحیه او داشته باشد. سوالی که ایجاد می‌شود این است که در چنین شرایطی بهترین روشی که می‌توان با آن به فرد عزادار دلداری داد، چیست؟
این روزها در میان اطرافیان و نزدیکان خود افراد عزادار زیادی می‌بینیم. بیماری جدید کووید-۱۹ تا به حال توانسته است جان حدود ۱۳ هزار نفر از هم‌میهنان عزیزمان را بگیرد. به همین دلیل هم خانواده‌های زیادی عزادار و داغدیده عزیزان‌شان شده‌اند. در چنین شرایطی دست یابی به هنر دلداری دادن به افراد عزادار، اهمیت والایی پیدا می‌کند.
بخش بزرگی از مخاطبان، با باور کردن اخبار و شایعه‌هایی که عمر آن‌ها بیش از چند ساعت یا روز نبود، رفتار‌های خود را تنظیم می‌کنند و مبتنی بر باوری که پیدا کرده‌اند با ویروس کرونا مقابله می‌کنند؛ باور‌هایی که گاه کاملا متضاد با واقعیت‌ها هستند و نه تنها کمکی به شکست کرونا نکرده‌اند، بلکه باعث تشدید این بیماری در جامعه شده‌اند.
تسلیت و دلداری صحیح به افراد عزادار می‌تواند در حال روحی آن‌ها اثر مثبت یا منفی بگذارد و حالشان را بهتر یا بدتر کند. به دلیل حساسیت این موضوع، تصمیم گرفتیم یکی از مقالات مجله اینترنتی امرسان را به این موضوع اختصاص دهیم.
چرا باید دلداری داد؟
شاید گاهی به این فکر کرده باشید که دلداری دادن و ابراز همدردی بیهوده است چرا که هیچ کمکی به بهبود شرایط فرد عزادار نمی‌کند. اما این طرز تفکر درست نیست. برای چند لحظه تصور کنید که همه چیز برعکس است. این شمایید که عزیزی را از دست داده‌اید و عزادار او هستید. آیا از مورد توجه بودن، شنیدن همدردی و دلداری دوستان، اعضای خانواده و نزدیکانتان احساس بهتری پیدا نمی‌کردید؟
تسلی دادن و برخورداری از حمایت اجتماعی همیشه باعث ایجاد احساس بهتری می‌شود. این که فرد عزادار بداند که عزیزش، برای همه عزیز و ارزشمند بوده، دلگرمی بزرگی است که نباید از او دریغ کرد. عزاداری دسته جمعی و به اشترامک گذاشتن احساس غم و ناراحتی می‌تواند به هضم راحت‌تر این اتفاق کمک کند.
به فرد عزادار چه باید گفت؟
خبر مرگ و عزا، همواره همراه خود بهت، ناباوری و غم می‌آورد. در چنین شرایطی اولین کاری که باید کرد، سر زدن به خانواده عزادار، تماس گرفتن با آن‌ها یا ارسال پیام تسلیت است. چه بهتر که با یکی از این کارها بتوان به آن‌ها فهماند در این غم تنها نیستند و ما هم حالشان را درک می‌کنیم.
این خانواده نیاز به تسکین و دلداری دارد و خیلی خوب می‌شود اگر شما بتوانید این احساس را به آن‌ها هدیه دهید. چگونه؟ به شما خواهیم گفت:
نمی‌دانم چه بگویم
بله! خیلی وقت‌ها بهتر است واقعیت را بگویید، تا جملات ساختگی که روزها با خود تمرین کرده‌اید. واقعیت این است که گاهی غم و اندوه ایجاد شده آنقدر بزرگ است که نمی‌دانید باید چه بگویید. فرد عزادار با شنیدن این جمله متوجه می‌شود تنها کسی نیست که زیر بار این غم شکسته است.
کنار آمدن با مرگ عزیزی که تا دیروز در کنار او زندگی می‌کرده‌ایم، اصلا راحت نیست. نمی‌توان به این سرعت با چنین غمی کنار آمد و در موردش صحبت کرد. پس اگر واقعا حرفی ندارید و هنوز مبهوت هستید، به فرد عزادار بگویید: «نمی‌دانم چه باید بگویم، هنوز هم نتوانسته‌ام این خبر را هضم کنم». درک چنین جمله صادقانه‌ای برای او خیلی راحت‌تر از درک جملات تسلی بخش، کلیشه‌ای و طولانی است. این جملات که درست مثل احساسات خود او هستند، باعث می‌شود با شما راحت‌تر باشد و حتی ممکن است سر حرف و درد دل را با شما باز کند. چرا که احساس می‌کند شما با او همدرد هستید.
من همیشه برای شنیدن احساساتت هستم
فرد عزادار آنقدر بهت‌زده و اندوهگین است که به سختی می‌تواند کلمه‌ای حرف بزند. اصرار برای حرف زدن با او، سوال پرسیدن در مورد غمش، جزئیات مرگ یا هر چیز دیگری در چنین شرایطی برای او مطلوب نیست و لزوما او را به حرف نمی‌آورد. پس از این شیوه استفاده نکنید.
درست است که فهمیدن غم او، وقتی که در موردش صحبت نمی‌کند، سخت است اما شما هم نباید به هر قیمتی و با هر جملاتی مکالمه را پیش ببرید. همان طور که گفتیم جملاتی که در این شرایط می‌گویید، مهم هستند و باید با دقت بسیار انتخاب شوند.
برخی نیز فکر می‌کنند تنها گذاشتن فرد عزادار تا زمانی که بتواند با مرگ عزیزش کنار بیاید، راهکار خوبی است. در صورتی که روانشناسان می‌گویند او تنها در صورتی می‌تواند با این غم کنار بیاید که از حمایت اجتماعی برخوردار باشد. در این دوره عزاداری که طول آن فرد به فرد متفاوت است و ممکن است خیلی هم طولانی باشد، باید به فرد عزادار احساس امنیت و آرامش داد. شنیدن جملاتی مثل:
- اگر خواستی با من حرف بزنی، من هستم
- هرکاری از دستم برمیومد، بهم بگو
- من کمکت می‌کنم، کافیه بهم بگی چی می‌خوای
- اگه دوست داشتی در مورد احساساتت باهام صحبت کن، شاید حالت بهتر شد
به او احساس مثبتی می‌دهد. فرد عزادار در چنین شرایطی به جای احساس منفی تحت کنترل بودن، احساس مثبت همراهی و همدلی شدن را دریافت می‌کند و همین در روحیه او تاثیر مثبت می‌گذارد.
می‌دانم قوی بودن برایت سخت است، لازم نیست تظاهر کنی
اینکه از فرد عزادار بخواهید قوی باشد یا به او تلقین کنید که قوی است، درست نیست. شنیدن این جمله حتی اگر تاثیر منفی نداشته باشد، تاثیر مثبتی هم ندارد. او آسیب دیده است و قوی بودن انتظار بیجایی از او است. شاید حتی بهتر باشد به او بگویید که می‌دانید آسیب دیده است و لازم نیست مثل قبل قوی و سرپا باشد. به او بگویید که تلاش کردن برای قوی بودن، در چنین شرایطی بدتر او را خسته می‌کند، بهتر است فعلا عزاداری کند، قوت او طی زمان برخواهد گشت. چنین جملاتی از سنگینی باری که روی دوش دارد، می‌کاهد و به او اجازه می‌دهد بیشتر خودش باشد و راحت‌تر عزاداری کند.
اینکه به او تلقین کنید قوی است یا از او بخواهید که قوی باشد، ممکن است او را از ابراز ناراحتی و احساساتش بازدارد. این یکی از بدترین اتفاقاتی است که هر فرد داغدیده ممکن است تجربه کند. او باید آزادانه ناراحت باشد، بگرید و غم درون خود را بیرون بریزد. وظیفه شما نه تنها سرکوب این غم نیست، بلکه برعکس، شما باید او را تشویق کنید تا هرچه بیشتر احساساتش را بروز دهد.
درون ریزی احساسی همه چیز را بدتر می‌کند. هر آدمی حق دارد در روزهای سخت زندگی ناراحت یا خشمگین باشد. بروز ندادن احساسات پس از مدتی شما را از پا در‌می‌آورد و نمی‌گذارد روزهای سخت را از سر بگذرانید. در مقاله زیر در مورد روش‌های گذراندن روزهای سخت بخوانید:
تو به زمان نیاز داری، عجله نکن
به او بگویید که تا هر وقت لازم باشد، کنارش می‌مانید. او را در مضیقه قرار ندهید. به او بفهمانید که تسکین درد و رنج زمان می‌برد و شما متوجه این موضوع هستید.
در اصل هر سوگواری ۵ مرحله اصلی دارد. این ۵ مرحله عبارتند از: انکار، خشم و عصبانیت، چانه زدن، افسردگی و پذیرش. اما همه افراد این ۵ مرحله را مثل هم طی نمی‌کنند. هر مرحله ممکن است برای بعضی‌ها کوتاه‌تر یا برای بعضی دیگر طولانی‌تر شود. حتی ممکن است فردی برخی از این مرحله‌ها را هم‌زمان با هم تجربه کند.
پس بهتر است صبور باشید و با فرد عزادار از آینده حرف نزنید. هیچ کس نمی‌داند او فردا ممکن است چه حالی داشته باشد، با کدام یک از این مراحل دست و پنجه نرم کند و تا کی عزادار عزیز خود باقی می‌ماند. تنها چیزی که از آن مطمئن هستیم نیاز او به حمایت و پشتیبانی روحی است.
در مقاله زیر مراحلی که هر فرد عزادار باید بگذراند، تا بتواند غم از دست دادن را تحمل کند، آورده‌ایم:
سکوت و آغوش
گاهی آغوش یا شانه‌ای برای تکیه کردن و گریستن می‌تواند کاری کند که با یک کلمه کتاب ممکن نیست. در آغوش گرفتن فرد عزادار، گرفتن و فشار دادن دستش یا برخی دیگر از تماس‌های فیزیکی می‌توانند باعث ایجاد احساس آرامش بیشتری در افراد شوند. اگر نمی‌دانید چه باید بگویید یا حرفی برای گفتن ندارد او را در آغوش بگیرید، شانه‌هایش را لمس کنید و بگویید ناراحت بودن حق اوست و شما متوجه آن هستید.
فرد سوگوار برای درک این اتفاق نیاز به زمان دارد و در این زمان بهتر است از سوی عزیزانش عشق، توجه، همدردی و محبت دریافت کند. آغوش یا تماس‌های فیزیکی، حتی در سکوت، می‌توانند از بهترین شیوه‌های انتقال احساسات باشند.
خیلی ممنون از راهنمایی هاتون