آیا تا به حال چیزی راجع به وجود غده‌هایی در بدن که با نام غدد لنفاوی شناخته می‌شوند، شنیده‌اید؟ این غدد در چه قسمت‌هایی از بدن قرار دارند؟ چه نقشی در سلامت بدن ایفا میکنند؟ بروز اختلال در عملکرد این غدد موجب بروز چه مشکلاتی می‌شود؟ در این مقاله قصد داریم با بیانی ساده و عامیانه با این مفاهیم آشنا شویم.
غدد لنفاوی چیست؟
گره‌ها یا غدد لنفاوی، اندام‌هایی کوچک و بیضی‌شکلی در سیستم ایمنی بدن هستند. درون این غدد مایع بی‌رنگی به نام لنف وجود دارد. بزرگ‌ترین غدد لنفاوی در زیر بغل، دو سمت گردن و دو سمت کشاله ران یافت می‌شوند. قاعده خاصی در مورد تعداد غدد لنفاوی وجود ندارد. این عدد در هر شخص نسبت به شخص دیگر متفاوت است و تقریبا از۵۰۰ تا ۷۰۰ متغیر است.
غدد لنفاوی چگونه به سیستم ایمنی بدن کمک میکنند؟
این غدد منبع سلول‌های ایمنی بدن هستند و در نقش یک فیلترعمل میکنند که باکتری‌ها، ویروس‌ها و دیگر سلول‌های سرطانی ممکن را قبل از بروز هرگونه مشکل یا عفونتی متوقف میکنند. در واقع زمانی که متوجه یکی از غدد لنفاوی متورم شوند، متوجه خواهیم شد که این غده در حال مبارزه با عفونت درآن بخش از بدن است.
سیستم لنفاوی
یکی از بخش‌های سیستم ایمنی بدن، سیستم لنفاوی است. این سیستم وظایفی ازجمله حفظ تعادل مایعات بدن و جذب چربی‌ها و مواد مغذی موجود در آن را دارد. به طور کل عملکرد این سیستم را می‌توان به چند رکن اصلی تقسیم کرد که عبارتند از:
• تعادل مایعات بین خون و بافت
• جذب چربی‌ها و مواد مغذی و کمک به دفع مواد زائد و سموم بدن
• اثرگذاری در سیستم ایمنی و دفاع از بدن در برابر دشمنان سلامتی بدن انسان
سیستم لنفاوی، شبکه‌ای از بافت‌ها، اندام‌ها و رگ‌های لنفاوی است که از لحاظ ظاهری مشابه رگ‌های سیستم گردش خون بدن هستند. این عروق به دفع مواد زائد، مضر و سموم بدن کمک می‌کند و همچنین عملکرد اصلی آن حمل و نقل مایع لنفاوی که حاوی گلبول سفید خون است، می‌باشد.
از جمله بخش‌های سیستم لنفاوی می‌توان به لوزه‌ها، آدنوئیدها، طحال و تیموس اشاره کرد.
تورم غدد لنفاوی
غدد لنفاوی در پاسخ به بیماری،عفونت و یا اضطراب متورم می‌شوند. گاهی هم ممکن است بعضی از این غدد به علل نامشخص متورم شوند ولی در بقیه موارد بیماری‌های عفونی شایع‌ترین دلیل برای تورم عدد لنفاوی است. احساس درد، تورم یا حساسیت غدد لنفاوی نسبت به لمس، نشان‌دهنده وجود مشکلی در بدن می‌باشد. در چنین شرایطی باید برای بررسی و درمان به پزشک مربوطه مراجعه کنید.
لازم به ذکر است که برخی از داروها مثل داروهای ضدمالاریا یا ضدتشنج نیز می‌توانند باعث این تورم شوند. پس بی‌دلیل نگران نباشید، خونسردی خود را حفظ کنید و برای اطمینان و ریشه‌یابی مشکل خود به سراغ یک پزشک متخصص بروید.
تورم غدد لنفاوی به چه معناست؟
شاید این سوال برای شما هم پیش آمده باشد که «چرا غدد لنفاوی در صورت بروز عفونت متورم می‌شوند؟» پاسخ آن این است که ویروس‌ها، باکتری‌ها و سلول‌های غیرعادی که از کانال لنفی عبور میکنند، این غدد را مسدود می سازند. در واقع این غدد، باکتری‌ها و ویروس‌ها را درون خود جمع کرده‌اند و به همین دلیل متورم می‌شوند. در ادامه عمده‌ترین دلیل تورم هر یک از این غده‌ها را آورده‌ایم:
تورم غدد لنفاوی در کنار گردن یا زیر فک
متورم شدن غدد لنفاوی در کنار گردن یا زیر فک شایع‌ترین تورم غدد لنفاوی است که نشان‌دهنده بروز عفونت در اطراف آن ناحیه است. مثلا اگر غده زیر گرد شما عفونت کند احتمالا بدن‌تان در حال مبارزه با عفونت دندان، گلو یا بیماری تنفسی فوقانی است
تورم غدد لنفاوی در پشت گوش
متورم بودن غدد لنفاوی در پشت گوش یا درپایین جمجمه ممکن است تحت تاثیرعفونت پوست سر یا عفونت چشم باشد.
تورم غدد لنفاوی زیربغل
غدد لنفاوی زیر بغل، در سرطان پستان و تشخیص آن از اهمیت بالایی برخوردارهستند. در افراد مبتلا به سرطان پستان، تورم غدد لنفاوی زیربغل عامل مهمی در شناسایی سرطان است. سرطان‌هایی مثل لوسمی، لنفوم، تروما یا عفونت باز می‌تواند باعث بزرگ و متورم شدن این غدد شوند.
تورم غدد لنفاوی بالای ترقوه
متورم شدن این نوع غدد غیرطبیعی است و نشان‌دهنده بروز عفونت یا سرطان در یکی از نقاط نزدیک به آن است. همچنین این التهاب می‌تواند ناشی از سل یا سارکوئیدوز باشد.
تورم غدد لنفاوی کشاله ران
تورم این غدد، ممکن است نشان‌دهنده‌ی بیماری مقاربتی یا عفونت‌های اندام‌های تحتانی یا سرطان دستگاه تناسلی باشد.
سرطان یک اصطلاح کلی برای گروه بزرگی از بیماری‌هاست که در هنگام تقسیم سریع و غیر طبیعی سلول‌ها و پخش شدن آنها به سایر بافت‌ها و اندام‌ها ایجاد می‌شود. این بیماری یکی از دلایل اصلی مرگ و میر در جهان است. در مقاله زیر همه آن چیزی که باید در مورد سرطان بدانید را بیان کرده‌ایم. جهت کسب اطلاعات بیشتر با ما همراه باشید:
بیماری‌های سیستم لنفاوی
بیماری‌های سیستم لنفاوی معمولا توسط متخصص ایمونولوژ شناسایی و درمان می‌شوند. جراحان و متخصصین عروق، پوست و انکولوژیست‌ها نیز در معالجه این بیماری‌ها شرکت میکنند. از جمله بیماری‌هایی که برای غدد لنفاوی ایجاد می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- لنفادنوپاتی یا بزرگ شدن غدد لنفاوی که معمولاً در اثر عفونت، التهاب یا سرطان ایجاد می‌شود.
- لنفودما یا تورم ناشی از انسداد غدد لنفاوی: اگر سیستم لنفاوی به درستی کار نکند، انسدادی در سیستم لنفاوی ایجاد می‌شود و ممکن است در روند تخلیه مایعات لنفاوی ایجاد مشکل کند. تخلیه ناکامل و تجمع این مایعات می‌تواند منجر به تورم در بازو یا پا شود.
- سرطان‌های مربوط به سیستم لنفاوی
- فارنژیت یا عفونتی باکتریایی که از باکتری استرپ گلو ناشی می‌شود.
- تب غده با علائمی چون تورم طولانی مدت غدد لنفاوی، گلودرد یا خستگی همراه است و یک نوع عفونت ویروسی محسوب می‌شود.
- تونسیلیت زمانی رخ می‌دهد که غدد لنفاوی در پشت دهان، با عفونت ویروسی یا باکتریایی بجنگند.
- لنفوم جدی ترین نوع بیماری این غدد است. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که غدد لنفاوی بیش از حد مجاز رشد کنند.
- Castelman بزرگ شدن این غدد و اختلال همزمان درچندعضو است.
- لنفاژيوماتوز بیماری به وجود آمدن کیست‌های ریز و متعدد از طریق جهش ژنتیکی یا به دلیل وجود ضایعات عروقی است.
در چه مواقعی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اغلب مشکلات غدد لنفاوی طی ۲ تا ۳ هفته و پس از غلبه سیستم ایمنی بر آن از بین می‌روند. در صورت ادامه یافتن مشکل یا مشاهده عوامل زیر، باید به پزشک مراجعه کنید:
اگر غدد لنفاوی شما سفت یا لاستیکی بودند.
اگر قطر این غدد بیشتر از دو یا دو و نیم سانتی‌متر شده است.
اگر با علائمی همچون تب، شکم‌درد یا تعریق شبانه درگیر هستید
درمان خانگی
در ابتدا لازم است از شما بخواهیم که همیشه به یاد داشته باشید با خوددرمانی‌های ناآگاهانه، ممکن است سلامت خود را به خطر بیاندازید. پس هرگز بدون داشتن اطلاعات و آگاهی درباره نوع مشکل خود و همچنین بدون مشورت با پزشک متخصص، به سراغ خوددرمانی نروید. چرا که هر یک از غددی لنفاوی بدن با توجه به جایگاه و نوع مشکلشان، نیازمند درمان خاص خودشان هستند و دنبال کردن روش‌های ثابتی برای همه آنها نمی‌تواند ما را به نتیجه مطلوب برساند.
اما اگر با پزشک صحبت کردید و او این درمان‌های خانگی را تایید کرد، می‌توانید آنها را دنبال کنید. برای درمان خانگی مشکلات این غدد تا کنون راه‌های زیادی پیشنهاد شده است که تعدادی از مهم‌ترین و موثرترین آنها را در ادامه آورده‌ایم:
برای کوچک‌تر کردن غده‌های قابل لمس می‌توانید از راهکارهای زیر بهره ببرید:
- محل غده را با روغن کرچک ماساژ دهید. این کار برای کاهش درد توصیه می‌شود. برای ماساژ غدد لنفاوی با روغن کرچک باید محل غده را ۲ تا ۳ بار در روز ماساژ دهید و سپس حوله‌ی گرمی را برای مدت ۱۵ دقیقه به روی آن قرار دهید.
- استفاده از کمپرس آب گرم نیز روش موثر دیگری برای کوچک کردن غده‌ها است. آب گرم باعث افزایش جریان خون در آن نقطه می‌شود که درد را کاهش می‌دهد و فعالیت ویروس‌ها را متوقف می‌کند. شما برای دریافت نتیجه مطلوب باید کمپرس آب گرم یا دستمالی که با آب گرم خیس شده را به مدت ۱۰ دقیقه روی آن محل بگذارید یا چندین مرتبه در روز آن نقطه را با آب گرم بشویید. همچنین خوردن مایعات گرم نیز در چنین شرایطی توصیه می‌شود و می‌تواند اثربخش باشد.
- افرادی که از التهاب غدد گردنی به واسطه سرماخوردگی رنج می‌برند،می‌توانند با چندین بار قرقره کردن آب نمک در روز آن را بهبود ببخشند. چرا که نمک و اللخصوص نمک دریا خاصیت ضد التهابی و درمان بخشی بسیار عالی دارد.
برخی از مواد غذایی در درمان التهاب غدد لنفاوی مفید هستند. برای مثال خوردن سیر که خاصیت دارویی بسیاری دارد، موثر است. سیر حاوی مواد آنتی اکسیدانی فراوان است و بهتر است ۳ الی ۴ بار در هفته و به صورت خام مصرف شود. عسل نیز ماده غذایی دیگری است که می‌تواند به کاهش درد و تورم کمک کند. نوشیدن عسل به همرا آبلیمو برای غدد لنفاوی مفید است. همچنین درمان‌های گیاهی بسیاری موجود هستند که با توجه به نظر پزشک می‌توانید از آنها بهره ببرید.
