کتاب «در باب مشاهده» در سال ۱۹۵۵ توسط جیمز الکینز، نوشته شد. جیمز الکینز صاحب کرسی ا.ک. چِدبورن در دپارتمان تاریخ، نظریه و نقد هنر در دانشکده هنر موسسه شیکاگو است.
بی‌شک کتاب در باب مشاهده، نوشته شده‌است برای همه‌ی زمان‌ها و تمام مکان‌ها. کتابی که خواندن آن باعث میشود به فرصتی که برای زندگی کردن دراختیار دارید توجهی ویژه پیدا کنید.
اگر بخواهید زمانی را به‌صورت انفرادی در جزیره‌ای دورافتاده سپری کنید، چه چیز را همراه خود به آنجا خواهید برد؟ این موضوع تا چه اندازه برایتان اهمیت دارد؟ پاسخ جیمز الکینز در کتاب در باب مشاهده، این است که چشم‌هایتان تنها چیزی است که باید همراه خود ببرید.
بعد از اولین کتابی که با موضوع مشاهده نوشته شد (کتاب راه‌های دیدن جان برگر) این‌بار جیمز الکینز در کتاب در باب مشاهده، شما را دعوت می‌کند تا با نتایج نفس‌گیری، دنیای اطرافتان را ببینید و شاید برای اولین بار.
از لحظه‌ای که تصمیم می‌گیرید چطور از چشمان‌تان استفاده کنید و به اجسام اطرافتان چقدر توجه کنید، دیدگاهتان نسبت به زندگی، طبیعت اطراف و زمانی که برای زیستن در اختیار دارید تغییر می‌کند.
در صفحه‌ی اول از کتاب در باب مشاهده می‌خوانیم:
که را بیشتر دوست داری، بگو ای مرد راز آلود؟ پدر، مادر، خواهر یا برادرت؟
نه پدری دارم، نه مادری، نه خواهر، نه برادری.
دوستانت؟
واژه‌ای به کار بردید که تا امروز برایم گنگ مانده.
وطنت ؟
نمی‌دانم جغرافیایش کجاست.
زیبایی؟
الهه و نامیرا، چه دوستش می‌داشتم.
زر ؟
بیزارم، آن گونه که شما از خدایان.
دلبسته‌ی چیستی آخر، تو ای بیگانه‌ی غریب؟
ابرها… ابرهایی که می‌گذرند، آن بالا، آن بالا… ابر‌های شگفت‌انگیز.
▪شارل بودلر▪
هدف الکینز از آوردن این جمله از بودلر در صفحه‌ی اول کتابش، نمایش سهل گرفتن زندگی و زیستن در لحظه است.
موضوع کتاب در باب مشاهده
این کتاب، کتابی است درباره‌ی دیدن هرچیزی، در مورد اینکه چگونه با دقت و حوصله‌ی بیشتر به اطراف خود نگاه کنیم. این کتاب به شما می‌گوید که چگونه از کارهای دیگر دست بکشید و زمانی را صرفاً به نگریستن و نگریستن اختصاص دهید تا اینکه جزئیات جهان کم‌کم خود را دربرابر دیدگان‌تان نمایان کنند. لحظه‌ای بایستید و نگاهی دوباره به اشیایی اندازید که کاملاً معمولی به‌نظر می‌رسند، اشیایی که کاملاً پیش پاافتاده هستند و چنین به‌نظر می‌رسد که ارزش توجه دوباره را ندارند. از لحظه‌ای که شروع به نگاه‌کردن به آنها کنید، دنیا که ممکن است بسیار راکد و خالی از هر لطفی باشد، دربرابر چشمان شما جلوه‌ای تازه پیدا کرده و سرشار از معنی میشود.
نگاهی به مقدمه‌ی کتاب در باب مشاهده
در مقدمه‌ی این کتاب جیمز الکینز با رویکردی پدیدارشناسانه کتاب‌ها و مقالات دانشگاهی گوناگون که در مورد دیدن نوشته شده‌اند را نقد می‌کند. الکینز معتقد است که انگیزه‌ی نگارش بخش عظیمی از متون حاضر در زمینه مشاهده کردن، سه نظریه‌ی کلی است:
- مطالعات مربوط به تاریخچه‌ی نگاه کردن.
- اهمیت اجتماعی زیستن و با کیفیت زندگی را تجربه کردن.
- نحوه و چگونگی ضبط جهان توسط چشم انسان.
نویسندگانی که دغدغه این موضوعات را دارند، می‌اندیشند که زندگی را چطور برایمان خاطره‌ساز کنند؟ چگونه گذشته را برایمان بازگو کنند و چطور آن را واقعی به نظر برسانند؟ یا چگونه زندگی دیگران را به ما نشان دهند؟
الکینز به هیچ‌یک از این سه موضوع علاقه‌ای ندارد و معتقد است با وجود اینکه در سراسر کتاب به مشاهده‌ی اجسام و نگاه کردن می‌پردازد، هیچ‌یک از فصل‌ها به دنبال هدفی برای آموزش به خواننده نیستند.
جیمز الکینز در بخشی از پیش گفتار در توضیح این کتاب نوشته است:
چشم‌هایمان بیش از آنچه تصور می‌کنیم برای ما مفید هستند. حجم چیزهایی که به ما نشان می‌دهند به حدی است که نمی‌توانیم همهٔ آنها را دریافت کنیم، بنابراین ما درواقع از دیدن بخش عظیمی از جهان محروم می‌مانیم و فقط سعی می‌کنیم که در همه چیز تا حد ممکن به‌گونه‌ای سریع و گذرا نظر افکنیم.
اگر لحظه‌ای بایستیم و با دقت بیشتری به اطراف نگاه کنیم، چه رخ می‌دهد؟ خواهید دید جهان مانند گلی، ازهم شکفته‌شده و سرشار از رنگ‌ها و شکل‌هایی میشود که تاکنون به آنها بی‌توجه بوده‌اید.
فصل‌های کتاب در باب مشاهده
فصل های این کتاب عناوین جالبی دارند. چمن، آسمان شب، تمبر پستی، شانه و دیگر اشیاء معمول زندگی روزمره نام برخی از این فصل‌ها است. الکینز در کتابش از ما می‌پرسد وقتی به آنها نگاه می کنیم، واقعا به آنها نگاه می‌کنیم؟ چه می‌بینیم؟ در این کتاب مهمترین بخش زندگی که عمدتاً نادیده گرفته میشود، مورد توجه ویژه قرار گرفته است.
الکینز همچین با مهارت چشم یک نقاش و با ذکاوت پویای یک کارآگاه، موارد پیچیده‌ای مانند ماندالاها، جدول تناوبی یا یک سلسله مراتب را کشف کرده و جهان را به شیوه‌ای غیرمعمول و شگفت‌انگیز توصیف می‌نماید.
دغدغه‌ی جیمز الکینز
کتاب در باب مشاهده، در حقیقت لوحی سپید، تابلویی بی‌خط، زمینی خالی و اساس و شالوده‌ای برای آغاز است. این کتاب به این هدف نوشته شده که روش‌های بدیع نگاه‌کردن و هم‌چنین اشیاء و پدیده‌های جدیدی برای نگاه‌کردن به خواننده معرفی کند. این کتاب جنبه‌ی آموزشی ندارد.
موضوعاتی چون مسائل اجتماعی، تاریخی و سیاسی، دغدغه‌ی جیمز الکینز در این کتاب نیست.
قسمت‌هایی از کتاب در باب مشاهده
احساس عجیبی که از نگریستن به اشیاء به من دست می‌دهد را دوست دارم. اینکه ناگهان متوجه می‌شوم آن جسم ساختار خاصی دارد: و این برای من معنای خاصی دارد، آنچه زمانی تنها سوسویی در افق بود تبدیل به سرابی میشود و مرا از وضعیت آب و هوایی که در آن هستم مطلع می‌سازد، آنچه زمانی تنها نقشی بی‌معنا بر بال پروانه‌ای بود، تبدیل به رمزی میشود و به من نشان می‌دهد که چه ارتباطی میان این پروانه و دیگر پروانه‌ها وجود دارد، حتی یک تمبر پستی به من از زمان و مکان و تفکرات شخصی که آن را طراحی کرده، می‌گوید.
همگی‌مان تا حدودی از این آگاهیم که اگر ابری در آسمان وجود نداشته باشد، رنگ‌های غروب از توالی خاصی پیروی می کنند زمانی که این موضوع را فهمیدم، با یادداشت برداری‌هایم به نظاره‌ی غروب‌های زیبایی نشستم و منتظر پدیدار شدن رنگ‌های نارنجی، بنفش، قرمز و پدیده‌های مختلف مربوط به غروب شدم… سپری کردن یک عصر در‌حال تماشای آسمان و سعی برای یافتن مرز میان رنگ‌هایی که به آرامی و به‌طور مداوم تغییر کرده، به‌شکل نامحسوسی با هم مخلوط شده و تیره‌تر می‌شوند، تجربه‌ای بسیار لذت‌بخش است.
به سختی بتوان چیزی پیش‌پا افتاده‌تر از علف را تصور کرد. علف‌ها یک چهارم سطح زمین را پوشانده‌اند و بزرگ‌ترین خانواده‌ی گیاهان گل‌دار هستند… تا زمانی که نسبت به نقش علف‌ها در زندگی روزمره‌ی خودتان بی‌تفاوت باشید، این مطالب هم‌چنان کم اهمیت جلوه می‌کند. کشف گیاهی ناشناخته، می‌تواند هیجان‌انگیز باشد. اما لذت‌بخش‌تر از آن دانستن نام چیزی است که از کودکی هزار بار آن را دیده‌اید ولی نامش را نمی‌دانستید.
آثار دیگر جیمز الکینز
الکینز تاکنون کتاب‌هایی همچون «تصاویر و اشک‌ها»، «در باب مشاهده (چگونه از چشمان خود استفاده کنیم؟)»، «حکایت هنر»، «مطالعات بصری»، «چرا تصاویر ما معما هستند؟»، «متون زیبا»، «خشک و نامهربان ما»، «در باب جایگاه غریب مذهب در هنر معاصر»، «روایت‌های غالب و ناخشنودی‌هاشان» را از سوی انتشارات راتلج منتشر کرده است و ویرایش کتاب‌های «نظریه هنر علیه زیبایی‌شناسی»، «نظریه عکاسی»، «نظریه منظر»، «مقام نقد هنر» و «سواد بصری» را نیز برای این انتشارات انجام داده است.
خیلی از ما دوست داریم کتاب بخوانیم اما برای خواندن وقت نمی‌گذاریم.
چنانچه تصمیم دارید وقت زیادی صرف کتاب خواندن کنید اما نمی‌دانید چه کتاب‌هایی را باید بخوانید،
کتاب‌های خودآموزی که در لینک زیر معرفی کرده‌ایم بخوانید.
