اختلال خواب کودکان شایع‌ترین مشکل رفتاری در میان آنان است. به طوری که ۳۰ درصد کودکان ممکن است در طول زندگی خود با این اختلال مواجه شوند. از آن جایی که اختلال در خواب کودکان خطرناک است و می‌تواند عوارضی مانند اختلال در توجه و تمركز، مشکلات حافظه، اختلال يادگيري، مشکلات رفتاری و معضلات تغذیه‌ای داشته باشد، لازم دیدیم تا در این مقاله به آن بپردازیم.
اختلال خواب در کل به مجموعه‌ای از شرایط گفته می‌شود که به طور منظم مانع از خوب خوابیدن یک فرد می‌گردد. این دسته از اختلالات که از بیماری‌ها یا استرس زیاد نشأت می‌گیرند، در دنیای امروزی که زندگی‌ها پر از فشار و استرس شده‌اند، روندی صعودی را طی می کنند.
کودکان البته دلایل دیگری جز فشار و استرس برای اختلال خواب دارند. که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت.
فقط بزرگ‌سالان با مشکلات بدخوابی مواجه نمی‌شوند و بدخوابی یا بی‌خوابی شبانه در میان کودکان نیز امری رایج است. آن‌ها به تنهایی قادر به حل این مشکل نیستند و به کمک والدین نیاز دارند. به همین دلیل مقاله زیر را نوشتیم تا در آن نکاتی برای بهتر و راحت‌تر خواباندن کودکان را در اختیار شما قرار دهیم:
برای راحت‌تر خواباندن کودکان این مقاله را بخوانید
کودکان در سنین مختلف به چند ساعت خواب نیاز دارند؟
یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که باید بدانید، میزان خواب مورد نیاز کودکان در سنین مختلف است. مقایسه میزان خواب استاندارد و میزان خواب کودک می‌تواند به شما در شناسایی مشکلات خواب کودکان کمک کند. در زیر مختصراً به خواب مورد نیاز هر کودک در سنین مختلف اشاره کرده‌ایم:
- نوزادان ۴ تا ۱۲ ماهه: ۱۲ الی ۱۶ ساعت خواب در شبانه روز
- کودکان نوپا ۱ تا ۲ ساله: ۱۱ الی ۱۴ ساعت خواب در شبانه روز
- کودکان ۳ تا ۵ ساله: ۱۰ الی ۱۳ ساعت خواب در شبانه روز
- کودکان ۶ تا ۱۲ ساله: ۹ الی ۱۲ ساعت خواب در شبانه روز
جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد ساعت خواب مورد نیاز انسان‌ها در سنین مختلف، مقاله زیر را بخوانید:
بدن ما به چند ساعت خواب نیاز دارد؟
علائم اختلال خواب کودکان
اختلال خواب علائم گوناگونی دارد که در این بخش به تعدادی از مهم‌ترین آن‌ها می‌پردازیم. اگر طبق بررسی ساعت خواب کودک و علائمی که در ادامه آورده‌ایم، حدس می‌زنید که کودکتان با اختلال خواب دست و پنجه نرم می‌کند، بهتر است از یک روانشناس، روان پزشک یا متخصص اطفال وقت ویزیت بگیرید و این مسئله را با او مطرح نمایید. هر یک از این پزشکان می‌توانند از طریقی مشکل کودک شما را بررسی نمایند و بهترین راهکارها برای حل این مشکل را به شما ارائه دهند.
خروپف کردن
خروپف از ایجاد ارتعاش در راه تنفسی فوقانی ناشی می‌شود و تا زمانی که که سد راه رسیدن هوا به ریه نشود منجر به اختلال در خواب نمی‌گردد. به طوری که تنها حدود سه درصد از کودکان دچار گرفتگی تنفس بازدارنده یا آپنه می‌شوند. عفونت تنفسی, انحراف بینی، گرفتگی بینی و بزرگ شدن لوزه از شایع‌ترین علل خروپف هستند.
توقف تنفس در هنگام خواب
توقف تنفس در هنگام خواب یا همان آپنه، یک اختلال خواب است که در حین خواب برای مدت کوتاهی رخ می‌دهد. این اتفاق که ممکن است در طول شب چندین و چند بار پیش بیاید، می‌تواند خفیف یا شدید باشد. آپنه خفیف با صدای خرخر ریز همراه است و هرچه آپنه شدیدتر باشد صدای آن نیز بیشتر می‌شود و در شدیدترین حالت، کودک با صدا و احساس خفگی از خواب می‌پرد.
هرچند کودک در اکثر مواقع متوجه این آپنه‌ها نمی‌شود، اما بروز وقفه‌های تنفسی می‌تواند باعث اختلال خواب کودکان شود و بر کیفیت خواب آن‌ها اثر بگذارد.
دشواری در به خواب رفتن
بی‌خوابی می‌تواند از عوامل مختلفی از جمله استرس، ترس، مصرف کافئین، عوارض جانبی داروهای تجویزشده توسط پزشک، خارش پوستی، درد و اختلالات فکری نشئت گرفته باشد. این مشکل در زمان به خواب رفتن خود را نشان می‌دهد. کودکانی که به دشواری به خواب می‌روند یا نمی‌توانند پیوسته خواب بمانند، یکی از علائم اصلی اختلال خواب کودکان را دارند و باید تحت درمان قرار گیرند.
به سختی بیدار ماندن در طول روز یا EDS
EDS نوعی از اختلال خواب کودکان و بزرگ‌سالان است که موجب خواب‌آلودگی روزانه می‌شود. کم‌تر کودکی ممکن است در تمام طول روز بی‌حوصله، خواب‌آلود و خسته باشد، اما اگر شما چنین نشانه‌هایی در کودک خود دیدید، لازم است تا احتمال درگیری او با اختلال خواب کودکان را به خوبی بررسی نمایید. آپنه، حمله خواب و سندروم پای بی‌قرار از علائم EDS هستند.
کاهش عملکرد اجرایی در طول روز
اگر کودک شما، بدن هیچ دلیل مشخصی در طول روز خسته است و هیچ کار خاصی انجام نمی‌دهد، احتمالا مشکلی دارد. این مشکل ممکن است از عوامل متفاوتی مثل تغذیه یا خواب او نشات بگیرد. به همین دلیل اگر او را از لحاظ سایر مشکلات بررسی نمودید و مشکلی پیدا نکردید، شاید بهتر است احتمال ابتلا به اختلال خواب کودکان را نیز در نظر بگیرید.
خوابگردی
راه رفتن در خواب از آن دسته اتفاقات غیرمعمولی است که هر کودک و فردی تجربه نمی‌کند. چنین کودکانی نیمه‌شب رختخواب را ترک می‌کنند و و بدون هوشیاری شروع به راه رفتن می‌نمایند. حتی ممکن است کودک در چنین حالتی کلماتی را نیز زیر لب زمزمه کند. این واقعه که می‌تواند بین ۵ الی ۱۵ دقیقه یا بیشتر طول بکشد، به دلایلی مثل کمبود خواب، برنامه خواب نامنظم، بیماری، استرس یا مصرف برخی داروها رخ می‌دهد.
ترس های شبانه و کابوس دیدن
ترس و کابوس شبانه در بین کودکان ۳ تا ۶ ساله سال رایج‌تر است. چرا که در این سن تخیل کودک بسیار فعال بوده و خیال‌پردازی‌های ترسناک او ممکن است در هنگام خواب باعث آزارش شود. در چنین شرایطی کودک واکنش‌های شدیدی مثل فریاد کشیدن در حال پریشانی، لگد زدن در خواب، تنفس شدید و ضربان قلب بالا، تعریق و جا‌به‌جایی در اطراف خانه را از خود نشان می‌دهد اما ممکن است در زمان بیداری هیچ یک از آن‌ها را به یاد نداشته باشد. تجربه رویدادهای مهم و جدید در زندگی کودک مانند رفتن به مدرسه، سابقه ی وراثتی، مشکلات جسمانی مانند عقب ماندگی ذهنی و یا افسردگی برخی از مهم‌ترین دلایلی که کودکان با وحشت و کابوس‌های شبانه مواجه می‌شوند، هستند.
شب ادراری
اگر کودک شما بیشتر از پنج سال سن دارد و حداقل دو بار در هفته به طور منظم در هنگام خواب و بدون اختیار، ادرار می‌کند، باید بدانید که احتمالا دچار اختلال خواب کودکان است. شب ادراری می‌تواند از سابقه خانوادگی، کنترل پایین بر مثانه، عقب ماندگی رشد و پریشانی عاطفی نشات بگیرد.
درمان اختلال خواب کودکان
تحقیقات نشان می‌دهند که اختلال خواب کودکان، می‌تواند رشد و تکامل او را تهدید کند. به همین دلیل هم درمان این اختلال از اهمیت زیادی برخوردار است. در ادامه چهار روشی را که تا کنون در درمان اختلالات خواب کودکان موثر بوده‌‌اند را به شما ارائه خواهیم داد.
تدوین برنامه غذایی مناسب
نوع تغذیه کودک می‌تواند آثار گسترده‌ای بر جنبه‌های مختلف سلامت او از جمله خوابش داشته باشد. به همین دلیل نیز تغیذه او موضوع بسیار مهمی است که باید به آن توجه شود. مصرف میوه‌ها و سبزیجات و سر وقت غذا خوردن باعث تنظیم متابولیسم و سوخت و ساز بدن کودک می‌شود و در درمان اختلال خواب کودکان موثر است.
علاوه بر این بهتر است کودک هشت ساعت قبل از خواب، چای، قهوه و شکلات نخورد تا بتواند به‌‌موقع، بهتر، بی‌دردسرتر و آرام‌تر بخوابد.
روان تحلیلگری
در روان تحلیلگری تعارضات و فشارهاي رواني بيمار در سطح ناخودآگاه بررسی می‌شود. به همین دلیل پس از بهره‌گیری از این روش، تخليه‌های عاطفي خطرناک و برون‌ريزي فشارهاي روحي طي مراحل مختلف درمان انجام می‌شود و از شدت نگراني‌هاي كودك به هنگام خواب کاسته می‌شود و او می‌تواند خواب آرام و کم‌مشکل‌تری را تجربه نماید. این روش می‌تواند آثار مثبت چشم‌گیری بر درمان وحشت، کابوس و خواب‌گردی‌های شبانه بگذارد.
خانواده درمانی
خانواده مهم‌ترین فضایی است که کودک بیشتر زمان خود را در آن می‌گذارند و به همین دلیل بیشتری اثر را بر او دارد. برای درمان اختلال خواب کودکان به کمک خانواده درمانی، ابتدا با والدین مصاحبه می‌کنند تا از عادات رفتاری و الگوهای شناختی آنان مطلع شوند. سپس نگرش و رفتارهای نادرست والدین در برخورد با کودک را اصلاح می‌کنند و از يك سو والدين را براي انجام روش‌هاي درماني مختلف آماده می‌کنند و از سوي ديگر به آنان در مورد چگونگي ارتباط با كودك آموزش می‌دهند. با این کار خانواده از اصول صحیح مقابله با مشکلات خواب کودک آگاه می‌شود و در جهت رفع ریشه‌های این معضل و حل مشکلات موجود می‌کوشد.
رفتار درمانی
شكل‌دهی ساعت خواب منظم در محيط خانواده، كاهش توجه والدين و تقويت مثبت كودك پس از يك خواب آرام، از کارآمدترین روش‌های رفتار درمانی برای درمان اختلال خواب کودکان است. تحقیقات نشان داده‌اند که بی‌توجهی والدين به گريه كودك، كج خلقي يا بهانه‌گيري‌هايش در رختخواب و خارج شدن آن‌ها از اتاق خواب کودک می‌تواند در درمان اختلال خواب موثر باشد. آن‌ها می‌توانند پس از به خواب رفتن كودك براي كسب اطمينان و احساس آرامش به اتاق خواب او باز گردند. البته اکثر والدین در انجام این کار موفق نیستند و نمی‌توانند گریه و زاری کودک خود را تحمل کنند. به همین دلیل روانشناسان روش ملایم دیگری را پیشنهاد دادند. در این روش والدین باید با نزدیک شدن به ساعت خواب کودک، به تدریج از توجه خود نسبت به او بکاهند.
پاداش دهی به کودک نیز یکی دیگر از روش‌های رفتار درمانی است. این روش بیشتر برای تثبیت تغییرات به وجود آمده در روند خواب کودک، استفاده می‌شود. در این روش، والدین جدولی از امتیازات تبیین می‌کنند و به کودک می‌گویند که اجرای کارهای معمول و لازم پیش از خواب، امتیاز مثبتی برایش دارد. در این روش درمان اختلال خواب، کودک می‌داند که جمع کردن این امتیازهای مثبت در طولانی مدت می‌تواند پاداش و هدیه خوبی برایش داشته باشد و به همین دلیل ترغیب می‌شود تا به خوبی بخوابد و از قواعد موجود پیروی کند.
در این مقاله تنها به بیان موضوعاتی پیرامون اختلال خواب کودک پرداخته‌ایم. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد خواب کودک و نکاتی که باید در مورد آن بدانید، می‌توانید مقاله‌ای که پیش‌تر در مجله اینترنتی امرسان نوشته ایم را از طریق لینک زیر بخوانید:
